Als je een griepje hebt, ben je ziek. Als je je been gebroken hebt, kun je niet lopen. Hele duidelijk signalen, zowel intern als extern, die ons fysieke gezondheid duidt. Ons lichaam geeft aan wanneer we hersteld zijn en de dagelijkse dingen weer kunnen doen. Dat is voor zowel onszelf als de buitenwereld duidelijk en vanzelfsprekend. Je gaat naar de dokter of het ziekenhuis, krijgt een diagnose en wordt geholpen. Kind kan de was doen.
Hoe zit dat bij mentale gezondheid? Is dat wel zo duidelijk, vanzelfsprekend en geaccepteerd? Daar duiken we in. Om jou en iedereen die dit leest een beter begrip te geven van de definitie maar vooral ook hoe deze mentale gezondheid gedijt in onze huidige maatschappij.
Een beter begrip begint bij duidelijke definitie. We horen dit de laatste tijd veel in de media, maar wat betekent mentale gezondheid eigenlijk? Zowel definities als er zijn, zo diffuus is het daarmee ook tot een eenduidig beeld te komen. Dat is ook de kern waarom het zo moeilijk is voor beleidsmakers en zorgverleners een goed beleid te vormen en aan de gevraagde hulp te kunnen voldoen. Wat mij betreft direct een pijnpunt. Daarover later meer. Laten we kijken naar twee definities.
Volgens het Trimbos-instituut en het RIVM;
‘Mentale gezondheid is (1) de manier waarop je je verhoudt tot jezelf en tot anderen en hoe je omgaat met de uitdagingen in het dagelijks leven. Tegelijkertijd gaat het ook over hoe jij en anderen in de samenleving dit ervaren.’
1) Trimbos Factsheet Delphistudie ‘Definitie Mentale Gezondheid’ (2022)
https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2022/05/AF1979-Factsheet-Delphistudie-Definitie-mentale-gezondheid.pdf
Volgens (2) de World Health Organization (WHO) is mentale gezondheid ‘… een staat van welzijn waarin het individu zijn of haar capaciteiten realiseert, kan omgaan met de normale stress van het leven, productief en vruchtbaar kan werken en in staat is om bij te dragen aan zijn of haar gemeenschap‘. Deze positieve mentale gezondheid, ook wel mentaal welbevinden genoemd, gaat dus over je goed voelen én goed functioneren.
Daarnaast worden er nog bouwstenenen en componenten uiteen gezet die het begrip meer diepte geven. Er wordt uitgegaan van 4 factoren die samen je mentale gezondheid vormen.
Het persoonlijke component bestaat uit mentale vaardigheden, een positief zelfbeeld, tevredenheid, je goed voelen, persoonlijke ontwikkeling, doelbewust leven, in balans zijn, en een positieve levenshouding. Het sociale component zijn dingen als erbij horen, meedoen, hoe je sociaal functioneert, en je empathisch vermogen. Het functionele component zegt iets over je persoonlijke grenzen stellen, persoonlijke hulpbronnen inzetten, dagelijks functioneren, en een actieve houding.
Als laatste speelt het perceptieve component een rol; je denkbeeld over mentale gezondheid, de eigenschappen van het concept, en de afwezigheid van psychische klachten.
Infographic 4 componenten MH (3)
2) Trimbos Factsheet Delphistudie ‘Definitie Mentale Gezondheid’ (2022)
https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2022/05/AF1979-Factsheet-Delphistudie-Definitie-mentale-gezondheid.pdf
3) Trimbos Factsheet Delphistudie ‘Definitie Mentale Gezondheid’ (2022)
https://www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2022/05/AF1979-Factsheet-Delphistudie-Definitie-mentale-gezondheid.pdf
Je merkt; mentale gezondheid is dus een complex systeem dat afhankelijk is van meerdere factoren in je leven. Dat is daarmee ook niet zo 1,2,3 op te lossen of een heldere tijdlijn aan te geven van herstel. Maar bovenal; je ziet het niet direct aan iemand. Juist daarom schrijven we juist dit artikel. Om niet alleen meer duidelijkheid en zichtbaarheid te geven aan mentale gezondheid, maar de erkenning en de taboes te doorbreken. Want anno 2022 zijn die er helaas nog steeds…
Zo zei de Chief Human Resources Officer van Mollie het mooi; ‘Wees open over je mentale gezondheid. Het is geen teken van zwakte, maar een teken van kracht. Het is goed om onze kwetsbaarheden met elkaar te blijven delen. Zo kunnen we van elkaar leren en waardevolle ervaringen uitwisselen. Ik moedig iedereen aan om zich uit te spreken over hun mentaal welzijn. Het is de eerste stap om het stigma te doorbreken en er voor elkaar te kunnen zijn.”Het is oké om niet oké te zijn.’
Ik kan alleen maar zeggen; amen. Want we kennen allemaal onze standaard begroeting: ‘Hoi, alles goed?’ Wat mij betreft een inhoudsloze vraag waar we eigenlijk ECHT geen antwoord op willen en durven geven. Want zeg nu zelf; hoe vaak kreeg je het antwoord: ‘Nee, eigenlijk niet. Ik voel me helemaal niet goed.’ Precies. Een kwalijke kwestie waar echt verandering in moet komen. Want alleen als het erkend en geaccepteerd wordt in onze maatschappij, gaan we daadwerkelijk veranderingen maken. Veranderingen in hoe we met werk omgaan, met tegenslagen, met “succesvol zijn”, met stress en angst.
Als we meer oké worden met onszelf kunnen we klappen als een wereldwijde pandemie wat beter opvangen. Dan kunnen we in het hier en nu gelukkig zijn, in plaats van altijd méér te willen en van vakantie naar vakantie toe te leven. Dan kunnen we mentale gezondheid als een volwaardig concept accepteren in plaats van een zweverig begrip of iets waar niet over gepraat mag worden. Wij zijn er klaar voor, jij ook?